Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Nước ta có 54 dân tộc anh em. Địa bàn cư trú của đồng bào dân tộc thiểu số có vị trí chiến lược. Chính sách dân tộc là bình đẳng, đoàn kết, giúp đỡ nhau cùng phát triển. Những năm qua, các cấp, các ngành quan tâm đặc biệt, đầu tư nguồn lực cho vùng dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi, phát triển các mặt, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

Tuy vậy, vùng này còn chậm phát triển, tỷ lệ hộ nghèo cao 4 lần bình quân chung cả nước. Với trách nhiệm cơ quan tham mưu, những năm qua, nhất là đầu nhiệm kỳ, Ủy ban Dân tộc (UBDT) tham mưu ban hành nhiều chính sách quan trọng, 39 chương trình chính sách hiện còn 116 chính sách đang còn hiệu lực. Tổ chức quyết liệt và đạt kết quả bước đầu. Bên cạnh đó, trách nhiệm của Ủy ban và Bộ trưởng còn hạn chế, cần nỗ lực hơn nữa để đáp ứng sự mong đợi.

Đại biểu Bùi Sỹ Lợi:

Giảm nghèo bền vững là một trong những mục tiêu để đảm bảo tiến bộ và công bằng xã hội. Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc còn cao; thu nhập bình quân thấp so với bình quân của cả nước. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng miền. Đề nghị Bộ trưởng làm rõ trách nhiệm của UBDT? Giải pháp nào để khắc phục tình trạng trên?

Đại biểu Bùi Sỹ Lợi

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Cảm ơn đại biểu có câu hỏi về vấn đề có tầm chiến lược, là day dứt trăn trở của nhiều lãnh đạo và chính bản thân tôi. Số nghèo 1,642 ngàn người, trong đó 52,66% là đồng bào dân tộc. Thu nhập bình quân chỉ được 7-8 triệu/người/năm với nhiều nhóm dân tộc ở nhiều vùng, bằng 1/5 cả nước.

Tôi may mắn được công tác ở hai tỉnh miền núi nên nắm khá vững. Từ đầu nhiệm kỳ tham mưu với Chính phủ và phối hợp trong hệ thống tìm giải pháp. Ủy ban tham mưu ban hành quyết định 2085 ngày 31/10/2016 về chính sách đặc thù nhằm giải quyết 4 vấn đề: Hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt và vay vốn ưu đãi phát triển sản xuất. Kỳ vọng với giải pháp như vậy có thể đỡ phần nào, nhưng khi tổ chức thực hiện còn khó khăn và sẽ báo cáo rõ hơn về hiệu quả chưa đạt được.

Hỗ trợ giúp đỡ đồng bào là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Với trách nhiệm của mình, là cơ quan tham mưu chính, chúng tôi thấy rõ trách nhiệm của mình và tiếp tục có giải pháp. 

Đại biểu Y Nhàn (Kon Tum):

Thời gian qua, nhờ chính sách đầu tư của Nhà nước mà cơ sở hạ tầng ở vùng miền núi được cải thiện một bước, nhưng nhiều nơi chưa đồng bộ, gây nhiều khó khăn. Bộ trưởng sẽ làm gì để khắc phục tình trạng trên?

Đại biểu Y Nhàn – Kon Tum

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Chia sẻ ý kiến của đại biểu. Ngay khi nhận nhiệm vụ tôi cũng đi tất cả các vùng khó khăn nhất của cả nước. Qua trên 20 cuộc làm việc từ Bắc tới Nam, chúng tôi nắm rõ và thấu hiểu. Vừa qua có khó khăn về bố trí nguồn lực, địa phương nghèo nên cân đối ngân sách khó khăn và tới đây báo cáo trình Quốc hội bố trí nguồn vốn để giải quyết vấn đề cơ bản đỡ hơn cho đồng bào.

Sơ bộ có một số giải pháp như: Phát triển đồng bộ hạ tầng, là điều hết sức quan trọng như giao thông và thông tin; Phát triển nguồn nhân lực và giáo dục đào tạo khu vực miền núi. Chính phủ có quyết định với vùng và đưa ra các chỉ tiêu cụ thể; Tạo sinh kế, trong đó quan trọng là ổn định dân cư. Bởi riêng Tây Nguyên có 19.000 hộ cần ổn định dân cư. Bà con sản xuất được nhưng chưa vươn ra được thị trường, do đó cần kết nối cho bà con; Tuyên truyền để bà con tự lực, tự vươn lên, không trông chờ ỷ lại vào Nhà nước.

Tôi đã tham vấn một số nhà khoa học và lãnh đạo các cấp thì thấy rằng đồng bào cần tích hợp các chính sách thành Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG), tập trung chỉ đạo, nguồn lực, mục tiêu cụ thể và tiêu chí đánh giá.

Đại biểu Dương Xuân Hoà (Lạng Sơn):

Trân trọng đề nghị Bộ trưởng cho biết đâu là nguyên nhân cơ bản các xã khu vực 3, thôn bản đặc biệt khó khăn giai đoạn trước dù được đầu tư nhưng không giảm mà còn tăng thêm ở giai đoạn sau?

Đại biểu Dương Xuân Hoà (Lạng Sơn)

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Với xã khu vực 3, giai đoạn vừa rồi có 2 thay đổi: Phân tiêu chí nghèo theo Quyết định 59, tiếp cận nghèo đa chiều, không chỉ nghèo về thu nhập nên tỷ lệ nghèo tăng lên. Giai đoạn vừa rồi, được sự quan tâm, đưa thêm 2 xã ATK và biên giới vào diện dầu tư 135 nên con số có tăng lên.

Nguyên nhân thực chất là suất đầu tư cho 1 xã và thôn 135 thấp hơn so với thực tiễn, nên khó thay đổi trong một sớm một chiều. 1 tỷ/năm đầu tư vào bao nhiêu thứ thì chưa giải quyết được vấn đề gì. Đây là số liệu không thực sự tốt, vì về nguyên lý đã đầu tư thì số xã phải giảm đi, do đó cần lý giải rõ nguyên nhân như vậy.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình):

Thời gian qua có nhiều văn bản pháp luật liên quan chính sách DTTS, song như Bộ trưởng cho biết là chưa hoàn thiện. Vậy Bộ trưởng cho biết sẽ tổ chức thế nào, giải pháp gì để thực hiện chính sách dân tộc thời gian tới?

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Về tổng thể chính sách bao phủ hầu hết các mặt từ y tế, văn hoá giáo dục, hạ tầng, sinh kế... Chưa đạt hiệu quả vì: Có chính sách chỉ khung, chưa xác định rõ nguồn lực; có chính sách chưa cân đối hoặc cân đối thấp; chính sách kéo dài tương ứng nhiệm kỳ nên giữa hai nhiệm kỳ thì chính sách chưa được triển khai liên tục; đồng bào sinh sống ở nơi khó khăn về địa lý, khí hậu, thiếu đất. Chính sách hỗ trợ trực tiếp cho hộ cũng khiến dẫn đến sự dựa dẫm, thậm chí không muốn ra hộ nghèo.

Hướng tới chúng tôi mạnh dạn đề ra 4 giải pháp: Thiết tha đề nghị Quốc hội, Chính phủ, địa phương ủng hộ nghiên cứu tích hợp chính sách thành Chương trình MTQG 10 năm. Hướng tới cơ chế tăng vay ưu đãi, giảm cho không.

Đại biểu Đinh Thị Phương Lan (Quảng Ngãi):

Câu hỏi của tôi chuyển tới Bộ trưởng Bộ GD-ĐT là trách nhiệm và giải pháp của Bộ trưởng về giáo dục khu vực miền núi?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ

Bộ trưởng GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ:

Chính sách giáo dục miền núi được Đảng, Nhà nước rất quan tâm: ưu tiên xây dựng trường lớp, giáo viên, chính sách liên quan về chế độ giáo viên, học sinh... Thực tế diễn ra hầu hết địa phương, thời gian qua Chính phủ quan tâm, thông qua Nghị định mà bộ tham mưu là Nghị định 06 cấp tiền ăn trưa cho trẻ mẫu giáo, giáo viên dạy tích hợp các môn được hỗ trợ tiền; gần đây có chương trình về mục tiêu giáo dục miền núi...

Tuy nhiên, với yêu cầu thì rất khó khăn. Cơ sở vật chất trang thiết bị đến nay nhiều địa phương chưa được 50% kiên cố, còn nhiều thiết bị hỏng. Trẻ xa trường lớp nên có hiện tượng bỏ học.

Giải pháp: Dù tinh giản đầu mối nhưng phải đảm bảo điều kiện dạy và học cho trò và thầy. Chính phủ có quyết định vẫn đảm bảo giáo viên trong cơ số. Hiện một số tỉnh giáo viên mầm non rất ít, vậy biên chế giáo viên cho một lớp ở nhiều tỉnh còn khó khăn, trong 3 năm không thay đổi. Chúng tôi làm việc với Bộ Nội vụ bố trí đủ giáo viên.

Về hiện tượng tái mù chữ là có. Hiện đang rà soát, dạy song ngữ. Với cấp 1 thì tiếng Việt cần tăng cường, từ đó hạn chế bỏ học và tiếp cận học tốt hơn. Kiến nghị Chính cấp sách giáo khoa cho vùng khó khăn. Có biên soạn chương trình giáo dục địa phương.

Gần đây nhất, làm việc với Văn phòng Chính phủ đề nghị Chính phủ  phê duyệt đề án kiên cố hoá trường lớp với nội dung phục vụ vùng khó khăn. Hiện các bộ ngành đang có ý kiến và mong rằng sớm được thông qua.

Về dồn các điểm trường: Hướng dẫn các tỉnh dồn điểm lẻ thành điểm chính, đảm bảo các cháu tiểu học gần nhà; khuyến khích trường phổ thông dân tộc nội trú (DTNT) hiệu quả. Học sinh nội trú có thể sống chung trong ký túc để chia sẻ, học tập với nhau.

Việc sắp xếp trường bán trú, điểm trường trong hệ thống thì Bộ đang hướng dẫn.

Còn về chính sách cử tuyển: Giai đoạn trước phát huy cao, cử được người rất tốt, nhưng gần đây xem ra không hiệu quả. Khi học xong về không bố trí được việc làm. Cử đi chưa trúng, chất lượng học của cán bộ này chưa phải cao, khi cử đi và sử dụng không khớp với nhau nên về không có việc. Hiện nay, nhiều học sinh dân tộc không diện cử tuyển và giỏi nếu đi học về thì bình đẳng khi tìm việc. Do đó, cần cử người thực sự gắn với đầu ra; có thể liên tỉnh có trường để người đó ra thực sự là hạt giống về phục vụ cho địa phương.

Đại biểu Đinh Thị PhươngLan tranh luận:

Về tái mù chữ, đề nghị Bộ trưởng cần rà soát lại. Còn về sách giáo khoa mới áp vào vùng này chưa thấy Bộ trưởng đề cập.

Bộ trưởng GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ: 

Tỷ lệ mù chữ, cách đây 3 năm có khảo sát sơ bộ, xu hướng tái mù gia tăng. Số liệu cần rà soát lại để nắm con số thật. 

Còn về sách giáo khoa không chỉ với đồng bào mà nhìn chung nhiều địa phương là khi thay đổi chương trình, từ cách tiếp cận, phương pháp thực hiện cần sự đồng bộ về giáo viên, cơ sở vật chất. Do đó vùng miền núi khó khăn rất nhiều. Do đó, có tính toán hỗ trợ sách giáo khoa địa phương, biên soạn tài liệu phù hợp. Đây là vấn đề khó và chúng tôi đang rà soát.

Đại biểu Dương Minh Tuấn (Bà Rịa-Vũng Tàu):

Theo báo cáo của UBDT thì tình trạng du canh, du cư tự phát, chặt phát rừng diễn biến phức tạp. Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, trách nhiệm của tình trạng này. Chính sách nào đột phá, căn cơ để khắc phục tình trạng trên?

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Riêng di cư vào 5 tỉnh Tây Nguyên đã là 19.000 hộ cần sắp xếp. Phản ánh của đại biểu nêu là rất đúng. 

Có 3 nguyên nhân: Đời sống của một bộ phận đồng bào phía Bắc còn khó khăn; quản lý dân cư chưa tốt; tình trạng kéo dài (có nơi người dân ở 20 năm rồi).

Trung ương và địa phương đều nắm được. Chính phủ xác định quý III/2018 sẽ tổ chức hội nghị toàn quốc, có giải pháp căn cơ cốt lõi.

Đại biểu Trần Văn Chiến (Vĩnh Phúc):

Nhà nước ban hành nhiều chính sách ưu tiên, nhất là về lao động, việc làm nhưng việc bố trí việc làm còn hạn chế, nhất là sau đào tạo. Bộ trưởng có giải pháp gì giải quyết việc làm cho con em DTTS sau khi được đào tạo? 

Bộ trưởng Bộ LĐTBXH Đào Ngọc Dung:

Trong phiên chất vấn tại Kỳ họp của Quốc hội tôi đã trả lời chung. Hiện nhiều thanh niên nông thôn tốt nghiệp ra trường gặp khó khăn.

Sau khi họp Quốc hội, Bộ tăng cường liên kết các trường nghề với doanh nghiệp (DN). Trước hết hiện có 116 chính sách khác nhau, trong đó có 7 chính sách hỗ trợ thanh niên dân tộc miền núi học nghề. Làm tốt việc này là chủ trương đúng đắn. Hai chương trình MTQG cần làm tốt: Nông thôn mới tỷ lệ đầu tư gấp 4 lần bình quân chung; chương trình giảm nghèo. Trong đó quan tâm đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm.

Sau kỳ họp Quốc hội, tỉnh Hà Giang liên kết nhà trường và DN đến nay có 1.900 học sinh, sinh viên chuyển sang làm việc. Tức là đào tạo theo đơn đặt hàng và doanh nghiệp nhận ngay từ đầu. Điện Biên cũng vậy. 

Chính sách xuất khẩu lao động: Có nhiều hỗ trợ, với khu vực miền Trung và Tây Nguyên làm tốt, nhưng với thanh niên khu vực miền núi phía Bắc gặp khó khăn. Sắp tới sẽ đào tạo dài hơn, yêu cầu thấp hơn, lựa chọn công việc phù hợp hơn và phù hợp tâm lý các em.

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre):

Qua giám sát và khảo sát cho thấy các chương trình, dự án đầu tư cho khu vực dân tộc miền núi có nhiều nội dung chồng chéo, dẫn đến phân tán nguồn lực, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện. Xin Bộ trưởng cho biết trách nhiệm của Uỷ ban và giải pháp cho vấn đề nêu trên?

Đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre)

Đồng bào di cư vào Tây Nguyên hiện không có giấy tờ tuỳ thân, khó khăn tiếp cận học tập. Bộ trưởng cho biết giải pháp? 

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến:

Ta có 13 nhóm chính sách phân công cho 14 bộ chủ trì. Bộ đôn đốc còn địa phương tập trung triển khai. Do đó, tốt hay chưa tốt có trách nhiệm của Bộ nhưng vai trò chính là ở địa phương. 

Có chính sách mấy Bộ đề xuất nhưng không trùng lặp, sự hưởng lợi khác nhau chứ không trùng nhau. Tuy nhiên điều này là không tốt.

Giải pháp: Thiết tha đề nghị có nghiên cứu tầm quốc gia để giải quyết cho 14 triệu đồng bào có đời sống tốt hơn, bởi đây là vùng có vị trí chiến lược. Nếu tích hợp chương trình và có ban điều hành, theo dõi, đôn đốc thì sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.

Hiện Ủy ban hoạt động là cơ quan ngang Bộ, không phải là Bộ nhưng thực hiện quản lý Nhà nước. Do đó, chúng tôi mạnh dạn đề xuất, nếu không thành lập được Bộ thì đề nghị cấp có thẩm quyền để Ủy ban hoạt động trở lại đúng nghĩa là Ủy ban.

Về di cư tự do không phải chỉ di cư tự phát ở Tây Nguyên mà còn một số nơi, nhưng nổi lên là Tây Nguyên. Tỉnh chưa giải quyết được hộ khẩu và chứng minh nhân dân, nhưng tỉnh quan tâm bố trí trường học nhưng kiểu không chính thức. Do đó cần chia sẻ của một số Bộ khác.

Đại biểu Bế Minh Đức (Cao Bằng):

Hiện nay các tỉnh miền núi biên giới đều có tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo cao. Bộ trưởng cho biết giải pháp cụ thể để giải quyết vấn đề “lõi nghèo” này?

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến: 

Tỷ lệ nghèo vùng Tây Bắc là cao nhất. Giải pháp làm 3 cái chính: Kết nối giao thông, thị trường tiêu thụ sản phẩm; giải quyết yếu tố sinh kế như đất sản xuất, nước sinh hoạt; thu hút đầu tư vào vùng này, dạy nghề tạo việc làm. Đâu đây có điểm sáng nhưng trở thành phong trào lớn là chưa có. Do đó, cần chương trình quốc gia đủ mạnh để giải quyết căn cơ, đáp ứng mong đợi của bà con. Hiện chỉ giảm bớt khó khăn chứ phát triển là chưa đáp ứng được. 

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội):

Việc đi lại khó khăn hạn chế đồng bào phát triển kinh tế xã hội (KT-XH) và thụ hưởng chính sách an sinh xã hội. Rất nhiều xã hiện chưa có đường kiên cố để ô tô có thể đi. Giải pháp đề xuất gì để giải quyết thực trạng trên?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể:

Theo luật ngân sách và phân cấp quản lý, Bộ chịu trách nhiệm trước  Trung ương và sử dụng ngân sách Trung ương để đầu tư sửa chữa quốc lộ; đường nông thôn trách nhiệm chính là địa phương. Thời gian vừa qua, cách 5 năm có đề án lớn xây dựng đường đến trung tâm các xã chưa có đường ô tô. Bộ thực hiện chương trình từ thiện như cầu treo, tranh thủ nguồn vốn ODA để thực hiện dự án hỗ trợ giao thông nông thôn ở tỉnh khó khăn, tỉnh có đông đồng bào dân tộc. 

Trách nhiệm chính đầu tư hệ thống giao thông nông thôn là của địa phương, khó khăn thì có đề án báo cáo Trung ương xin hỗ trợ. Vừa qua Bộ thực hiện phát triển đường giao thông nông thôn kết hợp nhà nước và nhân dân cùng làm. Hiện nay các thôn, liên xã, ấp thực hiện tốt. Đường đến trung tâm xã là 95%, vùng kinh tế lớn, đồng bằng phủ kín tốt hơn, còn vùng miền núi, vùng sâu, xa, sông nước thì ít hơn. Giao thông đi trước một bước, nhưng trách nhiệm gắn liên đại phương rất nhiều. Đề nghị các tỉnh tập hợp, đề xuất cùng Bộ nếu cần thiết có chương trình mới Bộ làm chủ đầu tư cho các tỉnh; không thì tỉnh kiến nghị xem xét.

Hiện Bộ đang triển khai chương trình hỗ trợ tỉnh có nhiều đồng bào dân tộc như hỗ trợ cầu. Nói chung hỗ trợ này chỉ là tiếp sức, còn trách nhiệm chính là chính quyền địa phương. Địa phương nào làm tốt giao thông nông thôn thì đồng bào nhiều địa phương đó tiếp cận xoá đói giảm nghèo bền vững.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển:

Bộ trưởng cho biết thêm về sự kết nối, tuyến đường mới nào để giải quyết giao thông ách tắc ở miền núi? Các cầu treo dân sinh triển khai đến đâu?

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể:  

Đã hoàn chỉnh 186 cầu treo. Còn đường đến trung tâm xã, ngay khi kết thúc đề án thì kết nối tất cả. Vừa qua chia tách nhiều xã hay một số xã do thiên tai thì trách nhiệm của địa phương. Còn về kết nối, Bộ trong 5 năm điều chỉnh quy hoạch giao thông và yêu cầu địa phương rà soát điều chỉnh quy hoạch hệ thống đường tỉnh để kết nối quốc lộ, còn huyện lộ hàng năm và 5 năm rà soát điều chỉnh. Về chủ trương rất rõ, quy hoạch địa phương đề nghị địa phương quan tâm đặc biệt.

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại):

Dự án di dân tái định cư và giữ gìn tập quán văn hoá của đồng bào đặt ra một số mâu thuẫn. Quan điểm của Bộ trưởng như thế nào? 

Vấn đề cử tuyển, Bộ trưởng GD-ĐT đã trả lời, nhưng qua tiếp xúc cử tri thấy các cháu học sinh người dân tộc do điều kiện hạn chế nên không phải cái gì cũng học được. Ví dụ cháu muốn học nghề sư phạm thì toán, lý, hoá không học được, lại học thể dục thì về địa phương không bố trí được do thừa giáo viên. Hay chỉ tiêu thì con của cán bộ chiếm hết, con đồng bào không đến lượt. Đề nghị Bộ trưởng cho biết quan điểm có nên tiếp tục chính sách cử tuyển?

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại)

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Đỗ Văn Chiến:

Việc di dân tái định cư để xây dựng công trình quốc gia là việc tất yếu, mong muốn đồng bào ủng hộ, quốc gia có nguồn lực mới đầu tư trở lại được. Di dân tái định cư nhưng phải giữ gìn bản sắc văn hoá tốt đẹp. Không phải chỉ giữ tiếng nói, trang phục mà cao hơn là giữ hồn cốt của người dân tộc là sự thật thà, chịu thương chịu khó.

Về cử tuyển là chính sách dân tộc lớn của Đảng và Nhà nước, đã phát huy hiệu quả tốt trong giai đoạn trước. Tôi cũng là học sinh được hưởng chính sách đào tạo của Đảng và Nhà nước. Nhưng trong thực tiễn vừa qua phát sinh bất cập cần điều chỉnh. Theo tập hợp thì có 32 dân tộc tỷ lệ tốt nghiệp đại học dưới 1%, còn 3 dân tộc chưa có người học đại học. Do đó cần tiếp tục cử tuyển nhưng đúng đối tượng, tránh ưu tiên con cán bộ, hay người có lợi thế. Cần ưu tiên, cử tuyển nhưng không châm chước về trình độ, đuối quá không thể học được, do đó cần có điều chỉnh.

Đại biểu Phùng Văn Hùng (Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế):

Tôi có câu hỏi gửi tới hai Bộ trưởng: Tài chính và KH-ĐT. Đó là có nhiều chính sách cho vùng đồng bào dân tộc và vùng miền núi, nhưng việc đảm bảo nguồn lực ảnh hưởng không nhỏ đến thực hiện chính sách và niềm tin của người dân. Tình trạng cấp thấp, cấp chậm, có chính sách sau 2 năm chưa được bố trí kinh phí. Xin cho biết trách nhiệm của Bộ đối với vấn đề này, nguyên nhân và giải pháp khắc phục?

Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng:

Về công tác dân tộc Đảng, Nhà nước có nhiều quan tâm và có nhiều chính sách, thể hiện các chính sách ban hành rất nhiều. Giai đoạn 2011-2015 có 181 chính sách, ở 264 văn bản. Giai đoạn 2016-2020 hiện nay trừ đi số chương trình đã kết thúc và cộng với chương trình ban hành mới thì còn 116 chính sách.

Nguồn lực ngân sách có sự ưu tiên bố trí. Với Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam bộ, giai đoạn 2016-2020 bố trí 200.000 tỷ, tăng 2,28 lần giai đoạn trước. ODA tăng nhanh, hơn 38.000 tỷ, tăng 2,47 lần so với giai đoạn trước. Từ đó đạt kết quả rất tích cực. Tuy nhiên tỷ lệ hộ nghèo còn cao, thiếu bền vững... là vấn đề thách thức. 

Tại sao đầu tư nhiều như thế nhưng vẫn còn tồn tại, hạn chế như vậy? Quan điểm chúng tôi đó chính là điều kiện KT-XH, tự nhiên, dân trí ở vùng này, dẫn đến sinh kế rất khó, từ đó khó thể nào xoá đói giảm nghèo mà chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống và các thiết chế văn hoá. Chỉ cần một trận lũ thì quay về nghèo ngay, đó là chưa nói một bộ phận không nỗ lực, ỷ lại.

Vấn đề ở đây là phải tập trung giải quyết an sinh xã hội cho người dân, tức là y tế, giáo dục, tuyên truyền, thiết chế văn hoá, không để cho người dân đói, rét. Còn tạo điều kiện phát triển sản xuất là phương thức phải cố gắng.

Tại sao DN không đầu tư vào đây? DN đầu tư phải có lợi nhuận, có điều kiện thuận lợi mới đến. Vùng đồng bào khó khăn, xa trung tâm, cơ sở hạ tầng kết nối kém, nguồn nhân lực không đáp ứng... thì khó thu hút đầu tư.

Nhà nước có nhiều chính sách khuyến khích nhưng thu hút DN còn hạn chế.
Giải pháp quan trọng nhất vẫn là quy hoạch sử dụng đất, nhất là vùng miền núi phía Bắc. Thứ 2 là cơ sở hạ tầng, thứ 3 là nguồn nhân lực và thứ 4 là tiếp tục có các chính sách.

Về nguồn lực, chúng ta bố trí có cố gắng nhưng hiện nay phải chọn lọc một số công trình mang tính cấp bách để đề nghị xử lý ngay, còn có xây dựng chương trình riêng hay không thì trước đây có nhưng giai đoạn này tinh thần chung là giảm đầu mối các chương trình. Tinh thần nhiệm vụ được thực hiện nhưng lồng ghép. Hiện nay công việc cụ thể phân tán ở các bộ ngành khác nhau và của địa phương. Do đó, nếu xây dựng chương trình MTQG riêng, giao cho một đơn vị làm đầu mối cũng cần nghiên cứu. Trước hết cần tổng kết đánh giá để nghiên cứu bài bản.

Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng:

Chia sẻ với Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban và tôi cho rằng nên dồn thành một chương trình. Hiện quá nhiều chính sách, Trung ương nói lồng ghép nhưng địa phương cũng khó thực hiện, gây lãng phí nguồn lực. 

Sự phối hợp bộ ngành có khá hơn nhưng nhiều nội dung còn lúng túng, nhất là tổ chức thực hiện ở địa phương. Cùng với đó công tác tuyên truyền làm được một bước, ngay một bộ phận trong hệ thống chính quyền còn chưa thông hiểu thì làm sao người dân hiểu.

Kinh phí thường xuyên cho vùng đồng bào đã được ưu tiên, đến nay cơ bản đáp ứng yêu cầu. Tuy nhiên, cần tiếp tục ưu tiên trong thời gian tới để thực hiện tốt hơn.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình trả lời chất vấn

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hoà Bình:

Thay mặt Chính phủ trân trọng cảm ơn Quốc hội quan tâm chất vấn thành viên Chính phủ về lĩnh vực thực hiện chính sách dân tộc; tiếp thu ghi nhận ý kiến đối với Chính phủ trong xây dựng và thực hiện chính sách này. DTTS và miền núi có vị trí rất quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế. Phát triển miền núi, vừa mục tiêu, vừa phát triển bền vững, xây dựng khối đại đoàn kết, đậm đà bản sắc dân tộc.

Trong chỉ đạo điều hành Chính phủ xây dựng và ban hành nhiều cơ chế chính sách, nỗ lực thực hiện. Hiện nay đã ban hành 116 chính sách với DTTS và miền núi, bao phủ hết mọi lĩnh vực; cải thiện đáng kể về hạ tầng, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người dân; bộ mặt miền núi có nhiều đổi mới.

Tuy nhiên, trong việc thực hiện chính sách dân tộc còn một số tồn tại hạn chế. Tuy nhiên chính sách còn có tính nhiệm kỳ nên có mặt chưa cao, một số chính sách còn nặng hỗ trợ trực tiếp, chưa tạo động lực người dân vươn lên tự thoát nghèo; lồng ghép phân bổ vốn còn nhiều bất cập; thu hút nguồn lực xã hội còn hạn chế. Sự phối hợp trong thực hiện ban hành chính sách chưa thật chặt chẽ, hiệu quả, chưa thống nhất tiêu chí phân định vùng dân tộc thiểu số miền núi; chưa sáng tạo phát huy tiềm năng để phát triển kinh tế cho vùng dân tộc miền núi...

Để phát triển toàn diện vùng này, từng bước nâng cao đời sống nhân dân, thu hẹp khoảng cách phát triển, Chính phủ sẽ tiếp tục thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó: 

Chỉ đạo quyết liệt thực hiện mục tiêu đề ra: Xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững và các chương trình dự án khác.

Ưu tiên bố trí ngân sách, xây dựng và triển khai đề án tập trung cho thôn bản khó khăn cho 35 tỉnh.

Chỉ đạo bộ ngành, trình cấp có thẩm quyền bố trí ngân sách ở mức cao nhất; hỗ trợ phát triển KT-XH. Riêng vốn thực hiện chính sách, Nghị quyết của Chính phủ năm 2018 đã xác định sử dụng nguồn vốn kinh phí còn lại, phần tiết kiệm chi thường xuyên và dự phòng vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn để cân đối bổ sung một phần nguồn lực để địa phương thực hiện. Cùng với đó là thu hút doanh nghiệp đầu tư vào khu vực này, khai thác lợi thế để phát triển kinh tế lâm nghiệp, cây đặc sản, chăn nuôi, du lịch...

Tiếp tục đầu tư phát triển GD-ĐT; đề án phát triển đội ngũ công chức, viên chức người DTTS; thực hiện chính sách miễn giảm học phí, hỗ trợ gạo, tiền.

Đầu tư phát triển hệ thống y tế; đào tạo nhân lực y tế để chăm sóc sức khoẻ nhân dân, nâng cao chất lượng dân số, gắn mục tiêu phát triển bền vững...

Tôi đã trực tiếp đi khảo sát, làm việc chuyên đề ở trên 20 tỉnh, thành phố, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của đồng bào, tôi thấu hiểu và chia với nhiều ý kiến mà các Bộ trưởng khác đã báo cáo cũng như của đại biểu.

Xin ghi nhận kiến nghị, đặc biệt là kiến nghị của Bộ trưởng Đỗ Văn Chiến về việc tích hợp chính sách các chương trình mục tiêu. Việc này đòi hỏi cần sơ kết, tổng kết đánh giá kỹ. Giao các bộ ngành có trách nhiệm đề ra đề cương và đề xuất đảm bảo tính khoa học và thực tiễn để thực thi. Cũng như ý kiến đề nghị về chức năng nhiệm vụ của Ủy ban đang có bất cập, tổ chức thành Bộ hay đúng tính chất Uỷ ban có sự tham gia của các Bộ trưởng, trưởng ngành tham gia để thực hiện. Việc này cần nghiên cứu khoa học, giao các cơ quan liên quan nghiên cứu đề xuất cụ thể. 

Chính phủ nghiêm túc tiếp thu ý kiến và kết luận của chủ toạ. Tôi gửi lời thăm hỏi thân thiết, đồng cảm chia sẻ khó khăn vất vả của đồng bào DTTS, nhất là vùng vừa chịu thiên tai bão lũ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển kết luận:

Có 33 ý kiến chất vấn với Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT và các thành viên Chính phủ khác. Qua chất vấn và ý kiến trả lời chất vấn, giải trình tiếp thu, phiên chất vấn đạt kết quả đề ra. 

Các đại biểu thẳng thắn nêu câu hỏi mang tính xây dựng, có trao đổi, tranh luận. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Uỷ ban Dân tộc cùng các thành viên Chính phủ đã trả lời, giải trình đầy đủ ý kiến. Bộ trưởng Đỗ Văn Chiến thể hiện sự nắm chắc vấn đề.

Đảng, Nhà nước quan tâm đặc biệt vùng đồng bào DTTS, vùng đặc biệt khó khăn. Quốc hội, Chính phủ ban hành và thực hiện nhiều chính sách nhằm không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, để thực hiện tinh thần của Hiến pháp là phát triển toàn diện, tạo điều kiện cho DTTS cùng phát triển với đất nước. Các chính sách bao phủ hầu hết lĩnh vực đời sống, nhưng vì nhiều lý do nên việc thực hiện và cân đối nguồn lực chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ có giải pháp tiếp tục thực hiện các chính sách dân tộc miền núi. Theo đó rà soát cân đối đủ nguồn lực với chương trình đang có hiệu lực; không để nợ kinh phí thực hiện chính sách; phân công rõ đầu mối theo nguyên tắc một cơ quan chịu trách nhiệm chính...

Cùng với đó là nghiên cứu tích hợp thu gọn đầu mối quản lý, hướng tới đề xuất chương trình có thời hạn 10 năm; tổng kết đánh giá thực hiện chính sách dân tộc, đề xuất giải pháp cụ thể cho giai đoạn tiếp theo.