Nỗi khổ mang tên “tái định cư”

Theo kết quả khảo sát của Bộ NN&PTNT, trong quá trình chuẩn bị và xây dựng công trình thủy điện, các nhà đầu tư chưa thực sự coi trọng công tác di dân, tái định cư. Điều này lý giải vì sao tỷ lệ hộ nghèo bình quân của các hộ dân tái định cư lên tới 36,6% tức là gấp gần 4 lần so với tỷ lệ hộ nghèo bình quân cả nước.

Tại tỉnh Phú Yên, để xây dựng 3 thủy điện (Ba Hạ, Vĩnh Sơn – Sông Hinh và Krông H’Năng), hơn 560 hộ dân phải nhường đất di dời về khu tái định cư. Thế nhưng sau hơn 10 năm triển khai 3 dự án thủy điện này, cuộc sống của người dân ngày càng khó khăn hơn do không có đất canh tác, thiếu tư liệu sản xuất, tiền đền bù sử dụng không đúng mục đích... dẫn đến tỷ lệ hộ nghèo gia tăng.

Còn với dự án thuỷ điện Hủa Na (huyện Quế Phong, Nghệ An), với 1.362 hộ dân, hơn 5.000 nhân khẩu tại 14 thôn, bản phải di dời đến nơi ở mới. Đến tháng 6/2012, công tác di dân ra khỏi vùng lòng hồ hoàn tất, người dân từng bước làm quen với cuộc sống nơi đất mới tại các điểm tái định cư. Thế nhưng, tại nhiều điểm tái định cư, vì chưa bố trí được đất sản xuất nên người dân phải “ngồi chơi xơi nước” trong cảnh thiếu đói.

Tình cảnh trên cũng diễn ra với nhiều hộ di dân thủy điện Sơn La ở khu vực thị xã Mường Lay dù đã 3 năm sau ngày thủy điện Sơn La chặn dòng dâng nước, buộc người dân phải tự tìm đủ kế sinh nhai để tồn tại.

Hoàn thiện chính sách - mốc thời gian Quốc hội yêu cầu

Thực trạng này, không phải bây giờ mới được phát hiện, mà đã được các đại biểu Quốc hội nêu ra trong nhiều kỳ họp. Vì vậy, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết yêu cầu trong năm 2013 phải rà soát, giải quyết dứt điểm việc bổ sung các chính sách hỗ trợ cho nhân dân vùng tái định cư các công trình thủy điện, bảo đảm nâng cao đời sống, giảm nghèo bền vững.

Tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) Cao Đức Phát cho biết, thực hiện Nghị quyết 40 của Quốc hội, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với Bộ Công Thương tiến hành khảo sát, đánh giá về tình hình thực hiện di dân tái định cư các công trình thủy lợi, thủy điện. Trên cơ sở khảo sát, đánh giá, Bộ NN&PTNT đang chỉ đạo lập đề án chính sách và giải pháp ổn định cuộc sống người dân tái định cư, các công trình thủy lợi, thủy điện và dự kiến trong tháng 12/2013 sẽ nghiệm thu.

Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết thêm, trên cơ sở đề án này, Bộ NN&PTNT cũng đang chỉ đạo dự thảo để khẩn trương trình Chính phủ ban hành chính sách sửa đổi đối với công tác di dân tái định cư các công trình thủy lợi, thủy điện nói chung.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi trả lời ý kiến đại biểu Quốc hội tại kỳ họp thứ 6, cũng nói rõ: trong thời gian tới, Chính phủ chỉ đạo thực hiện tốt 3 nhóm giải pháp, trong đó giao cho Bộ NN&PTNT chủ trì cùng Bộ Công Thương nghiên cứu đề xuất chính sách bổ sung đối với hộ nghèo ở những vùng tái định cư của các dự án thủy điện, để ban hành sớm nhất.

Với 205 dự án thủy điện đang xây dựng, Chính phủ chỉ đạo rà soát đánh giá thiết kế kỹ thuật, nếu không đảm bảo an toàn thì buộc dừng lại để bổ sung. Đặc biệt, với các dự án này, Chính phủ yêu cầu rà soát lại phương án tái định cư có đúng chính sách pháp luật, có thể bổ sung chính sách cụ thể đối với từng dự án để đạt mục tiêu đưa dân đến nơi ở mới tốt hơn.

Năm 2013 sắp khép lại, không biết các bộ, ngành có hoàn tất chính sách tái định cư thủy điện như Quốc hội yêu cầu hay không?